Βλέποντας φωνές

Γνώρισα τον Oliver Sacks πριν περίπου δύο χρόνια, όταν διάβασα το συγκλονιστικό βιβλίο του "Ένας ανθρωπολόγος στον Άρη". Τότε ήταν που έμαθα ότι τα "Ξυπνήματα", με τους De Niro και Williams, είχαν βασιστεί σε δικό του βιβλίο. Ψάχνοντας λίγο ακόμα, βρήκα ότι ένα άλλο του βιβλίο είχε αποτελέσει τη βάση για μια θεατρική παράσταση η οποία ανέβηκε και στην Αθήνα με τίτλο ίδιο με του βιβλίου "O άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του μ’ ένα καπέλο". Έχοντας μείνει άναυδος και καταγοητευμένος από την ολιστική προσέγγιση του Sacks απέναντι στις νευρολογικές παθήσεις, δεν μπορούσα παρά να ενθουσιαστώ όταν η Άγρα εξέδωσε πέρυσι ένα παλιό βιβλίο του, με τίτλο "Βλέποντας φωνές". Στο βιβλίο αυτό ο Sacks ασχολείται με τη γνωστή πολύπλευρη προσέγγισή του με το θέμα της κωφότητας. Τα διδάγματα πολλά και ενδιαφέροντα, αφορούν θεωρίες σχετικά με το ρόλο της μητέρας στη διαμόρφωση του γλωσσικού πλούτου τόσο των ακουόντων όσο και των κωφών παιδιών μέσω γλωσσικών παιχνιδιών. Ο Sacks παραθέτει ένα απόσπασμα από τις εργασίες της ψυχολόγου Hilde Schlesinger:
"[...] Ορισμένες (μητέρες) μιλούν με τα παιδιά τους και κυρίως συμμετέχουν στο διάλογο. Άλλες κυρίως μιλούν στα παιδιά τους. Κάποιες, κατ' αρχήν υποστηρίζουν τη δραστηριότητα των βλασταριών τους και, στην αντίθετη περίπτωση, εξηγούν γιατί όχι. Άλλες κυρίως ελέγχουν τη δραστηριότητα των παιδιών τους, χωρίς να εξηγούν γιατί. Ορισμένες κάνουν αληθινές ερωτήσεις [...] άλλες κατευθυνόμενες περιοριστικές ερωτήσεις [...] Κάποιες παρακινούνται από αυτά που λέει ή κάνει το παιδί. 'Άλλες, από τις δικές τους εσώτερες ανάγκες και ενδιαφέροντα. [...] Κάποιες περιγράφουν έναν πλατύ κόσμο όπου γεγονότα συνέβησαν στο παρελθόν και θα συμβούν στο μέλλον. Άλλες απλά σχολιάζουν το εδώ και τώρα [...] Ορισμένες μητέρες γίνονται μεσολαβήτριες ανάμεσα στο περιβάλλον και στο παιδί, παρέχοντάς του ερεθίσματα με σημασία [και άλλες όχι]".
Επίσης, παρουσιάζει μερικές από τις βασικές αρχές της θεωρίας του Chomsky σχετικά με τη "βαθιά δομή" της γραμματικής, δηλαδή ένα εγγενές σύστημα κανόνων με βάση το οποίο το παιδί οικοδομεί τη δική του γραμματική όταν εκτεθεί στη γλώσσα μετά την ηλικία των 2 ετών και καταλήγει σχολιάζοντας το τεράστιο κόστος στην (αν)ικανότητα επικοινωνίας των κωφών παιδιών αν αυτά δεν εκτεθούν στη νοηματική γλώσσα έγκαιρα.
Ο Sacks παρουσιάζει όμορφα πειράματα τα οποία αποδεικνύουν τη κοινή νευρολογική βάση της φωνητικής και της νοηματικής γλώσσας. Εντυπωσιακά είναι και τα όσα  περιγράφει σχετικά με την αντιρροπιστική ανάπτυξη της όρασης στους κωφούς, αλλά και το πώς εκδηλώνονται οι εγκεφαλικές βλάβες και συγκεκριμένα οι αφασίες στα κωφά άτομα.  
Παρουσιάζοντας τη νοηματική γλώσσα, ο Sacks δείχνει ότι δεν πρόκειται απλά για μια περιγραφική σειρά νοημάτων, αλλά για μια δομημένη γλώσσα με κανόνες, συντακτικό και γραμματική.
Το πιο όμορφο μήνυμα του βιβλίου, όμως, είναι η αποϊατρικοποίηση της κωφότητας και η παρουσίαση της κοινωνίας των κωφών ως μιας πολιτισμικής συλλογικότητας. Στο τελευταίο μάλιστα μέρος του βιβλίου, ο Sacks παρουσιάζει την εμπειρία του από τη συμμετοχή του σε ένα πρωτόφαντο κίνημα των κωφών φοιτητών του Κολλεγίου Gallaudet υπέρ της εκλογής κωφού προέδρου στο ίδρυμα και κατά του ελέγχου των σπουδών από ακούοντες, άλλο ένα στη μεγάλη αλυσίδα των κινημάτων που γεννήθηκαν στην Αμερική και τα οποία, κατά την ταπεινή μου άποψη, αποτελούν και τη μεγαλύτερη παρακαταθήκη της χώρας στον κόσμο -μαζί με τα blues βέβαια!