Για την Ιστορία

Ο Τάσος Παππάς είναι ένας έξυπνος δημοσιογράφος. Η οξυδερκής γραφή του θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη  στη απόκτηση μιας προοδευτικής ταυτότητας από την κοινή γνώμη, αν δεν ήταν αναφανδόν ταγμένη στον περίφημο μεσαίο χώρο και αν ο ίδιος δεν εμφανιζόταν ως ακραίος υποστηρικτής της σοσιαλδημοκρατίας ακόμα και τώρα που το παραμύθι του τρίτου  δρόμου μας τελείωσε και ακόμα δράκος δεν εμφανίστηκε. Ή, για να είμαι ακριβέστερος, δράκος εμφανίστηκε αλλά προέκυψε νεοφιλελεύθερος, διαπλεκόμενος και προνομιακός ομοτράπεζος των λόμπι. 

Πριν από περίπου ένα μήνα, ο δημοσιογράφος έγραψε το ακόλουθο σχόλιο στην Ελευθεροτυπία:

"Οργίζονται, και με το δίκιο τους, πολλοί της αντισυστημικής αριστεράς (πολιτικοί και δημοσιολόγοι) για τη βίαιη επίθεση του νεοφιλελευθερισμού κατά του κοινωνικού κράτους και των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Για να μην ξεχνιόμαστε, το κράτος πρόνοιας και οι μηχανισμοί προστασίας των εργαζομένων ήταν το αποτέλεσμα του συμβιβασμού ανάμεσα στην εργατική τάξη και στο κεφάλαιο την περίοδο της κυριαρχίας της σοσιαλδημοκρατίας. Τότε, όμως, όλα αυτά η ριζοσπαστική αριστερά τα θεωρούσε «χάντρες» και «καθρεφτάκια» της αστικής τάξης για τον εκμαυλισμό του εργατικού κινήματος. Ετσι για την Ιστορία."

Είναι προφανές ότι ο δημοσιογράφος ερμηνεύει την Ιστορία βάσει του δικού του κοσμοθεωρητικού πλαισίου. Η υποκειμενική ανάγνωση της Ιστορίας δεν είναι παράλογη ή κατακριτέα. Όλοι λίγο ή πολύ το ίδιο πράττουμε, ανάλογα με το βαθμό στον οποίο ενδίδουμε σε δογματικές θέσεις και εγκλωβιζόμαστε σε αταλάντευτα αξιώματα. Καταλαβαίνει ο πάσα ένας πόσο δύσκολο ήταν να πείσω τον χουντοβασιλικό συμμαθητή μου, του οποίου το σόι ήταν -κατά δική του δήλωση- χίτες πάππου προς πάππου ότι ο Άρης, όχι ο Σπηλιωτόπουλος ούτε αυτός της Θεσσαλονίκης, ήταν λαϊκός αγωνιστής. Ή τον παπά που μου έκανε θρησκευτικά στο σχολείο ότι όσο και να ωρύεται για το αντίθετο, ο άνθρωπος ανήκει στην ίδια οικογένεια με τα πιθηκοειδή. Ή, για να μην είμαι μονόχνωτος, να προσπαθήσω να πείσω κάποιο (νεο)χίππη ότι και να καπνίσει όλη την έκταση από Πύργο έως τα λουτρά του Καιάφα, ο κόσμος δε θα αλλάξει (αυτό που θα αλλάξει σίγουρα είναι η εγκεφαλική του λειτουργία προς το χειρότερο, αλλά όπως γουστέρνει ο καθείς). 

Έχοντας πλήρη επίγνωση των πιθανοτήτων και η δική μου ανάγνωση της ιστορίας των κτήσεων του κοινωνικού κράτους να εμπεριέχει συστηματικό σφάλμα λόγω υποκειμενικότητας, παραθέτω τα κάτωθι:

Ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργατική τάξη δεν υπήρξε κανένας συμβιβασμός. Πολύ δε περισσότερο, η διαμόρφωση των ισορροπιών και των μηχανισμών προστασίας των εργαζομένων δεν συνέβη την περίοδο της "κυριαρχίας της σοσιαλδημοκρατίας", η οποία, αν καταλαβαίνω καλά τον Παππά, είναι  η τριακονταετία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η άποψη ότι οι εργαζόμενοι πήγαν στον Ρούσβελτ ή στον Ούλοφ Πάλμε, κάθισαν στα προεδρικά μέγαρα, τους τράταραν τήλιο και πορτοκαλοκούλουρο και συμφώνησαν ότι δε λέει να δουλεύει ο άνθρωπος ανασφάλιστος, χωρίς δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο και στη δωρεάν περίθαλψη είναι όντως ελκυστική για όποιον απεχθάνεται τις εντάσεις. Η άποψη αυτή όπως κατατίθεται από τον Παππά, συντάσσεται στην ίδια γραμμή με αυτή που καταθέτει ο εξαίρετος οικονομολόγος Paul Krugman στο βιβλίο του "Η συνείδηση ενός προοδευτικού" (Εκδ. Πόλις, 2008). Εγώ όχι επειδή κυνηγάω τις εντάσεις, βρίσκω ελκυστικότερη την άποψη του Howard Zinn, σύμφωνα με την οποία η κατάκτηση του κοινωνικού κράτους από τους εργαζόμενους λειτούργησε απλά ως βαλβίδα ασφαλείας προς εκτόνωση των φοβερών  κοινωνικών εντάσεων οι οποίες είχαν αρχόμενες από τα τέλη του 19ου αιώνα έλαβαν εκρηκτικές διαστάσεις κατά το Μεσοπόλεμο τόσο στην Αμερική (ο Zinn περιγράφει ένα πανίσχυρο και αποτελεσματικότατο αναρχικό και κομμουνιστικό κίνημα εκείνη την εποχή), όσο και στην Ευρώπη. Χαρακτηριστικό είναι ότι η ένταση αυτή δεν αφορούσε μόνο τα εργοστάσια ή τους χώρους εργασίας αλλά εκφράστηκε και στο χώρο της τέχνης από πληθώρα ρευμάτων που αμφισβητούσαν τόσο την καθεστηκυία δομή της τέχνης όσο και της κοινωνίας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη που κατατίθεται από τον Zinn ότι το περίφημο New Deal του Ρούσβελτ ελάχιστη σχέση έχει με την έμπνευση ενός λαοπρόβλητου και αγαπητού Προέδρου να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του λαού του, αλλά περισσότερο φέρεται να ήταν ο συμβιβασμός του με την εργοδοσία ώστε να αμβλυνθούν οι οξύτατες κοινωνικές εντάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν ακόμα και να ανατρέψουν την άρχουσα τάξη. Οπότε, ότι κέρδισε η εργατική τάξη το κέρδισε με τους δικούς της αγώνες και όχι επειδή μεσολάβησε η σοσιαλδημοκρατία. Τώρα, τι σχέση είχε η σοσιαλδημοκρατία με τις απεργίες διαρκείας, τους αποκλεισμούς εργοστασίων, τα δίκτυα αλληλοβοήθειας των απεργών ή παλιότερα με την εξέγερση του Σικάγο ή την Παρισινή Κομμούνα, απάντηση μπορεί να σας δώσει μόνο ο Τάσος Παππάς. Αυτά. Για την Ιστορία, όπως την αντιλαμβάνεται ο καθένας.