Και οι δεσμοφύλακες έχουν ψυχή

Σπουδαγμένος μαρξιστής δεν είμαι σε καμία περίπτωση. Άλλωστε, το μαρξιστικό έργο είναι τόσο αχανές ώστε λίγοι να το έχουν διαβάσει στο σύνολο ή στο μεγαλύτερο μέρος του. Μάλιστα, ένας από αυτούς έχουμε την τιμή να είναι έλληνας και δεν είναι άλλος από τον Κώστα Καραμανλή, ο οποίος κατά δήλωσή του έχει διαβάσει όλο το Κεφάλαιο (λεξικό, όσο και να μου βγάζεις το έλληνας με κεφαλαίο το "ε", δε θα ενδώσω). Τις βασικές αρχές της πάλης των τάξεων, όμως, τυγχάνει να τις γνωρίζω. Από τη μία λοιπόν το κεφάλαιο και από την άλλη η εργατική τάξη ή προλεταριάτο. Διχοτομικός διαχωρισμός, ο οποίος ανταποκρινόταν απόλυτα στις κοινωνικές δομές από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και πριν το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εγκλωβισμένη σε αυτό το μοντέλο η Αριστερά στην Ελλάδα, αρνήθηκε και αρνείται πεισματικά να διακρίνει και να ερμηνεύσει τις δομικές μεταβολές στην κοινωνική διαστρωμάτωση, οι οποίες έλαβαν χώρα τα τελευταία εξήντα χρόνια. Κατ' εμέ, η πιο σημαντική ήταν η γέννηση νέων τάξεων μεταξύ των υφιστάμενων, κεφαλαίου και εργατικής.  Ακόμα κι αν τη χαρακτηρίσετε μικροαστική με υποτιμητικό ύφος, η ουσία είναι μία και όσο και αν την αγνοούμε αυτή δεν αλλάζει. Οι άνθρωποι αυτοί ζούσαν και ζουν πολύ ή λίγο καλύτερα από την εργατική τάξη με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αγιοποιημένη από το Hollywood αμερικανική οικογένεια της δεκαετίας του '50. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να συμπληρώσω και κάτι άλλο. Νομίζω ότι είναι ακραίος στρουθοκαμηλισμός εκ μέρους της Αριστεράς να μην αναγνωρίζει ότι οι άνθρωποι κατά μέσο όρο ζουν καλύτερα απ' ότι πριν εκατό χρόνια και απείρως καλύτερα σε σχέση με το Μεσαίωνα. Το σημειώνω αυτό γιατί έχω υπόψιν μου και τέτοιες ακρότητες. Η ανάδυση της τάξης αυτής είχε πολλαπλές συνέπειες πάνω στην αποδοχή της ρητορικής της Αριστεράς στην κοινωνία. Καταρχάς, οδήγησε στον περιορισμό της παλιάς εργατικής τάξης, προνομιακού κοινού για την Αριστερά. Ο μαρξιστής ιστορικός Eric Hobsbawm σε πρόσφατη συνέντευξή του λέει σχετικά:

"Η παρακμή της  εργατικής τάξης των χειρωνακτών φαίνεται πως είναι οριστική. Υπάρχουν, και θα συνεχίσουν να υπάρχουν βέβαια, πολλοί άνθρωποι που εργάζονται ακόμα ως χειρώνακτες  και η υπεράσπισή τους  παραμένει μείζον καθήκον για όλες τις αριστερές κυβερνήσεις. Ωστόσο,  αυτό δεν μπορεί πλέον να αποτελεί την κύρια βάση των ελπίδων τους: δεν διαθέτουν πλέον, ακόμα και σε θεωρητικό επίπεδο, πολιτική δυναμική, επειδή έχουν απολέσει την προοπτική οργάνωσης της παλιάς εργατικής τάξης".

Αν μη τι άλλο, δεν μπορεί κανείς να κατηγορήσει τον Hobsbawm για απεμπόληση της μαρξιστικής θεωρίας. Η υποχώρηση της εργατικής τάξης με την κλασσική έννοια εκτός από την επικράτηση της μικροαστικής συνδυάστηκε τα τελευταία χρόνια και από τη δημιουργία ενός χυλού ανθρώπων ημιαπασχολούμενων, ημιασφαλισμένων, χρονίως ανέργων και λοιπών, οι οποίοι ζουν στη ζώνη του λυκόφωτος. Μπορεί οι δημοσκοπήσεις τη σήμερον να είναι πιο αναξιόπιστες από ποτέ αλλά δεν είναι τυχαίο ότι όλες συμφωνούν στο ότι η απήχηση της Αριστεράς στο ακροατήριο αυτό είναι μικρότερη και από αυτή του Richard Dawkins στο κατηχητικό του Άγιου Νικόλα.
Μια δεύτερη συνέπεια της παρουσίας της μικροαστικής τάξης ανάμεσα στην εργατική και στο κεφάλαιο είναι η λειτουργία της δίκην αναχώματος στις διεκδικήσεις των κατώτερων στρωμάτων. Το ανάχωμα ενισχύεται συνεχώς από την καλλιέργεια των φοβικών αντανακλαστικών των μικροαστών απέναντι στις διεκδικήσεις αυτές, τα οποία τροφοδοτούνται από την προπαγάνδα αλλά και από την προοπτική η ικανοποίηση των διεκδικήσεων αυτών να ανατρέψουν την κρατούσα δομή και να οδηγήσουν τους μικροαστούς στον πάτο του βαρελιού. Επιστρέφοντας στο αμερικανικό παράδειγμα,  ο Howard Zinn γράφει σχετικά:
"...Το 1% του πληθυσμού του έθνους έχει στην κατοχή του το ένα τρίτο του πλούτου. Τα υπόλοιπα δύο τρίτα κατανέμονται με τρόπο που στρέφει όσους ανήκουν στο 99% εναντίον αλλήλων: τους μικροϊδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας εναντίον όσων δεν έχουν καθόλου περιουσία, τους μαύρους εναντίον των λευκών, τους γηγενείς εναντίον των μεταναστών, τους διανοούμενους και τους επαγγελματίες εναντίον των αμόρφωτων και των ανειδίκευτων. Οι ομάδες αυτές κατηγορούν η μια την άλλη και πολεμούν μεταξύ τους με τόση σφοδρότητα και βία, ώστε δεν αντιλαμβάνονται την κοινή τους θέση- να μοιράζονται τα αποφάγια μια πολύ πλούσιας χώρας."

Το απόσπασμα είναι από την "Ιστορία του Λαού των Ηνωμένων Πολιτειών" και από το κεφάλαιο με τίτλο "Η επερχόμενη ανταρσία των δεσμοφυλάκων", όπου οι δεσμοφύλακες δεν είναι άλλοι από αυτούς που νωρίτερα χαρακτήρισα αναχώματα.

Αυτή η ανάγνωση του συσχετισμού δυνάμεων λείπει από την Αριστερά στην Ελλάδα και έχει υποκατασταθεί από μια τυφλή λατρεία των "δίκιων του εργάτη" σε συνδυασμό με μια πολεμική απέναντι στο μικροαστό, στάση η οποία το μόνο που επιτυγχάνει είναι να πραγματοποιεί αυτό το οποίο είναι ο μύχιος πόθος κάθε εξουσίας: να βαθαίνει το ρήγμα αναμεσα στους φυλακισμένους στα κατώτερα στρώματα και τους δεσμοφύλακες της μεσαίας και μικρομεσαίας τάξης.

Θέλοντας και μη, η Αριστερά πρέπει να συμπεριλάβει στο ακροατήριό της και αυτούς τους ανθρώπους αν πραγματικά θέλει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα. Πρέπει να αντιληφθεί ότι οι διάφορες ομάδες εκκινούν από διαφορετικές αφετηρίες και να εργαστεί για να τις πείσει ότι μπορούν να εχουν κοινό μέλλον, να γευτούν κάτι περισσότερο από τα αποφάγια. Πρέπει να πάψει να επενδύει μόνο στις επαναστάσεις και τις καταστροφές οι οποίες εκλύουν τα φοβικά αντανακλαστικά των αστών, αλλά όπως γράφει ο R.M. Unger  "να εντοπίζουμε τις λανθάνουσες κρίσεις [...] στις κρυμένες τραγωδίες του ατομικού άγχους, του φόβου, της αβεβαιότητας και ανικανότητας, τα οποία επαναλαμβάνονται χιλιάδες φορές στη ζωή των σύγχρονων κοινωνιών." Και συμπληρώνει:  "Παρ' όλο που προστατεύονται (οι εργαζόμενοι) από τις ακρότητες της φτώχειας και της εγκατάλειψης, παραμένουν, ωστόσο, αποκλεισμένοι από τους προνομιακούς τομείς της οικονομίας, όπου συγκεντρώνονται ολοένα και περισσότερα εισοδήματα, ευημερία, ισχύς και διασκέδαση" (Τι πρέπει να προτείνει η Αριστερά, Εκδ. Ευρασία). Η μόνη περίπτωση -την οποία δεν θεωρώ καθόλου απίθανη- για να ανατραπούν οι συσχετισμοί, είναι να ομογενοποιηθούν τα μεσαία και κατώτερα στρώματα με τις νέες πολιτικές που χαράσσονται παγκοσμίως και ξηλώνουν σαν πουλόβερ τα μέχρι τώρα προνόμια της μεσαίας τάξης και μας οδηγήσουν να αναφωνήσουμε "μικροαστοί και δούλοι, σκατά γινήκαμε ούλοι".